15η Μαΐου:  Παγκόσμια ημέρα Αντίρρησης Συνείδησης

Σήμερα που παρά τις εξαγγελίες των ισχυρών του κόσμου μας επιβεβαιώνεται με τον ποιο τραγικό τρόπο ότι η με κάθε τρόπο και κόστος προσπάθεια τους για έλεγχο των γεωστρατηγικών περιοχών, των φυσικών πόρων και του ενεργειακού ορυκτού πλούτου είναι η πραγματική αιτία του διχασμού, του φυλετικού και θρησκευτικού φανατισμού, των εμφύλιων συρράξεων και πολεμικών συγκρούσεων, της παραβίασης στοιχειωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του πόνου, της πείνας, της προσφυγιάς που μαστίζει δεκάδες εκατομμύρια συνανθρώπους μας, η αντίρρηση συνείδησης ξεπροβάλει σαν άστρο που φωτίζει, θερμαίνει, προσφέρει κουράγιο, δύναμη και αναγεννά την ελπίδα εξανθρωπισμού του κόσμου μας.

Όλοι εμείς που κατά ένα περίεργο τρόπο παρά και ενάντια σε όλη αυτή την τραγωδία που εξελίσσεται μπροστά στα μάτια μας, έχουμε ήσυχη την συνείδηση μας θα αναγνωρίσουμε και θα κατανοήσουμε την αντίρρηση συνείδησης μόνο αν την προσεγγίσουμε όχι σαν μία ιδιοτροπία των καιρών μας ή την εύκολη λύση κάποιων πονηρών, αλλά σαν μια διαχρονική στάση προσωπικής ευθύνης, σαν έναν ώριμο πλέον, συλλογικό καρπό, μια κατάκτηση, της μακρόχρονης πορείας πνευματικής και κοινωνικής αναζήτησης όλης της ανθρωπότητας.

Ο πόλεμος είναι τόσο αρχαίος, όσο και η ανθρώπινη ιστορία. Έτσι λοιπόν και η αντίρρηση συνείδησης που είναι αναπόσπαστα δεμένη με την αναζήτηση της ειρήνης, σίγουρα έχει πανάρχαιες προϊστορικές ρίζες που διαμόρφωσαν την ηθική και θρησκευτική τάξη σε όλες τις εποχές.

Η άρνηση συμμετοχής για λόγους συνείδησης σε οργανωμένο στρατιωτικό μηχανισμό και η παροχή στρατιωτικών υπηρεσιών στους τότε αυτοκράτορες,  καταγράφεται εκτενώς τα πρωτοχριστιανικά χρόνια, από τους πιστούς που θεωρούσαν απαραβίαστη υποχρέωση την εντολή «Ου φονεύσεις».

         Δείγμα αυτής της πανανθρώπινης πορείας  και έκφραση αντίρρησης συνείδησης ήταν η υιοθέτηση των πολιτικών της μη βίας και ο αγωνιστικός βίος του Μαχάτμα Γκάντι, του Νέλσον Μαντέλα, του Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ και για να μην αναφέρομαι μόνο σε επώνυμους να θυμίσω τους χιλιάδες Αμερικανούς αρνητές στράτευσης στον πόλεμο του Βιετνάμ, τους 90.000 ανυπότακτους και 90.000 λιποτάκτες που αρνήθηκαν την εμπλοκή τους στις σκοπιμότητες του εγχειρήματος της μεγαλοϊδεατικής Μικρασιατικής εκστρατείας και το πλήθος χαρακτηριστικών περιπτώσεων αντίρρησης συνείδησης εκδηλώθηκαν στην διάρκεια του 2^ου παγκόσμιου πόλεμου με πλέον ηρωικές αυτές Γερμανών στρατιωτών που αντιστάθηκαν στις απάνθρωπες επιδιώξεις και τις διαταγές των ναζί.

Καρπός αντίρρησης συνείδησης ήταν βέβαια η αμετακίνητη στάση του φοιτητή Βάνγκ Βεϊλίν που τον Ιούνιο του 1989 ακινητοποίησε την φάλαγγα των τανκς στην πλατεία Τιεν Αν Μεν του Πεκίνου και εκτελέστηκε μυστικά δυο βδομάδες αργότερα, αλλά και η επιμονή του Ζάο Ζιγιάνγκ, τότε Γενικού Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος και πρωθυπουργού της Κίνας που αντιτάχθηκε στη βίαιη καταστολή του κινήματος, ζητώντας «διάλογο» για εξεύρεση λύσης, στάση που πλήρωσε με τον πολιτικό παραγκωνισμό του και κατ’ οίκον περιορισμό για περισσότερα από 15 χρόνια, μέχρι τον θάνατό του το 2005.

Δείγματα βέβαια αντίρρησης συνείδησης αναγνωρίζει κανείς σε κλασικά κείμενα της παγκόσμιας προφορικής ή γραπτής παράδοσης και λογοτεχνίας από τα αρχαιότερα χρόνια όπως αυτή της Αντιγόνης στο αριστούργημα του Σοφοκλή που έπραξε κατά συνείδηση παρά και ενάντια στις διαταγές του Κρέοντα για την τύχη του σώματος του νεκρού πλέον Πολυνίκη.

Την αναγνωρίζει κανείς στους Αχαρνείς την τρίτη και αρχαιότερη που  σώζεται ακέραια, κωμωδία του Αριστοφάνη με πρωταγωνιστή τον Δικαιόπολη. Κωμωδία, καταγγελίας του πολέμου, των οδυνηρών επιπτώσεων του, διακωμώδησης πολιτικών και στρατοκρατών της εποχής, που έγραψε ο Αριστοφάνης όταν ήταν περίπου 20 ετών, διδάχθηκε στα Λήναια του 425 π.Χ., και πήρε το πρώτο βραβείο. Αργότερα το 411 π.Χ. γράφει και το περίφημο αντιπολεμικό έργο Λυσιστράτη, ύμνο στην ειρήνη και αναφορά στην πρώτη παγκοσμίως μαζική πράξη αντίρρησης συνείδησης, δράση μη βίαιης κοινωνικής άμυνας που θα λέγαμε σήμερα. Την συνειδητή, σεξουαλική απεργία  που κηρύσσουν οι γυναίκες της Αθήνας και της Σπάρτης, προσπαθώντας έτσι να αναγκάσουν τους άντρες τους να σταματήσουν τον Πελοποννησιακό Πόλεμο.

Ακόμα πιο κλασικό δείγμα Αντιρρησία Συνείδησης (πρόδρομο του δημοκρατικού διαλόγου που θα εμφανιστεί μερικούς αιώνες αργότερα στην κλασική Ελλάδα), υπήρξε ο Θερσίτης που παρουσιάζεται στο Ομηρικό έπος της Ιλιάδας. Ο αυθάδης και θρασύς αντιήρωας, (εξού και το όνομα του από την αιολική μορφή της λέξης ¨Θάρρος-θάρσος¨ ερμηνευόμενο αναιδής και γενναίος μαζί), που καταγγέλλει τον Αγαμέμνονα.

Τον καταγγέλλει όπως περιγράφεται στην Β΄ ραψωδία του ομηρικού έπους, ότι συντηρεί την εννιάχρονη πολιορκία της Τροίας για να αποσπά λύτρα από τους συγγενείς αιχμαλώτων, να συγκεντρώνει χρυσάφι, χαλκό και να υφαρπάζει προς απόλαυσή του πεντάμορφες γυναίκες εκμεταλλευόμενος και τυραννώντας τους Αχαιούς. Ο αντιήρωας που προσέβαλλε τους βασιλιάδες  λέγοντας φωναχτά αυτό που και οι άλλοι σκέφτονταν μα σιωπούσαν. Ο αντιήρωας που τόλμησε να γυρίσει την πλάτη του στο στρατόπεδο και με αλαλαγμούς που έφταναν ως τον ουρανό όπως περιγράφεται, να ορμήσει στα καράβια για να επιστρέψει στην πατρίδα του.

Προς παραδειγματισμό βέβαια, για να διασωθεί η αριστοκρατική αντίληψη που διαπνέει ολόκληρη την Ιλιάδα, ξυλοφορτώνεται από τον Οδυσσέα και τελικά φονεύεται από τον Αχιλλέα. Και δεν φτάνει αυτό. Ο μέγας των ποιητών Όμηρος τον παρουσιάζει με τα μελανότερα χρώματα σαν τον πιο άσχημο άνδρα, αλλήθωρο, στραβοπόδη και κουτσό ταυτόχρονα, καμπούρη, μακροκέφαλο, φαλακρό και φαφλατά! Μέχρι και το σχολικό βιβλίο του γυμνασίου που διδάσκεται η Ιλιάδα σήμερα τον κατηγορεί για υπονόμευση της πειθαρχίας του στρατού.

Χιλιάδες χρόνια τώρα , οι οικονομικά κυρίαρχοι άρχοντες, στρατοκράτες, σύμμαχοι, και προστάτες τους, οικοδομώντας κάθε φορά ένα επίκαιρο εθνικοπατριωτικοθρησκευτικό ιδεολόγημα υπεράσπισης των συμφερόντων τους, χαρακτηρίζουν σαν αντικοινωνική και προδοτική κάθε αντίρρηση συνείδησης, άρνηση στράτευσης και υποταγής στα καταστροφικά σχέδιά τους.

Στους καιρούς μας όμως τόσο η επίσημη Ορθόδοξη Εκκλησία της ανατολής, όσο και το ελληνικό κράτος που συστάθηκε, στάθηκαν επιδεικτικά εμπόδιο στην αναγνώριση αυτού του δικαιώματος, παρά τη θετική με τον ένα ή τον άλλο τρόπο προσέγγιση των άλλων χριστιανικών ομολογιών, ετερόδοξων δογμάτων και σύγχρονων ευρωπαϊκών κρατών.

Ενάντια στην ψευτοχριστιανική, ψευτοπατριωτική μεθοδευμένη σπίλωση των αντιρρησιών και της αντίρρησης συνείδησης τολμώ να αντιπαραθέσω ότι:

Αληθινός Έλληνας πατριώτης, αληθινός Χριστιανός, αληθινός άνθρωπος είναι αυτός που απαρνιέται τον εαυτούλη του. Αυτός που βάζει το συλλογικό καλό πάνω από το ατομικό ή κομματικό όφελος.

Αληθινός  Έλληνας  πατριώτης, αληθινός Χριστιανός, αληθινός άνθρωπος είναι αυτός που αγωνίζεται ενάντια στο άδικο, για το ψωμί του άλλου, για τα παιδιά του άλλου, ακόμα και αυτού που δεν γνωρίζει και δεν θα γνωρίσει ποτέ.

Αληθινός  Έλληνας  πατριώτης, αληθινός Χριστιανός, αληθινός άνθρωπος  είναι αυτός που μπορεί να καταλάβει ότι όλοι είμαστε επί μέρους μέλη από το ίδιο σώμα, όπως σας είπα στην αρχή, το όλο σώμα της ανθρωπότητας το όλο σώμα του Χριστού και όταν πάσχει ένας από εμάς όλοι συμπάσχουμε.

Οι καιροί όμως περνάνε, οι καρποί ωριμάζουν το πλήρωμα του χρόνου γεννά το καινούριο.

Τα  χρόνια της μεταπολίτευσης 1974-1986, ανδρώνεται ένα κίνημα μέσα και έξω από τον στρατό για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των στρατευμένων νέων και η άρνηση στράτευσης καταγράφεται με χιλιάδες λιποτάκτες, δεκάδες χιλιάδες ανυπότακτους του εξωτερικού, τα «τρελόχαρτα» και τους θρησκευτικούς Αντιρρησίες Συνείδησης μέλη των Μαρτύρων του Ιεχωβά, που καταδικάζονται και υπομένουν μακρόχρονες -διπλάσιες της στρατιωτικής θητείας- ποινές φυλάκισης.

Στις 8 Δεκεμβρίου 1983 σε δίκη 28 θρησκευτικών Α.Σ. που κράτησε μόλις 16 λεπτά, η συνολική ποινή ήταν 112 χρόνια. Έτσι εύκολα ξεμπέρδευαν οι στρατοκράτες με τα προβλήματα συνείδησης!

Οι θρησκευτικοί Α.Σ. με δύο αναφερόμενες εκτελέσεις στη διάρκεια του εμφυλίου και ένα θάνατο στη διάρκεια της δικτατορίας έχουν εκτίσει περισσότερα από 10.000 χρόνια φυλακίσεων στη μεταπολεμική Ελλάδα και κάποιοι απ’ αυτούς,  έχουν εκτίσει και 12 χρόνια φυλάκισης.

Επί της ουσίας ο αγώνας για την κατοχύρωση των δικαιωμάτων των Αντιρρησιών Συνείδησης παρά την δυσκολία να μοιραστούμε κοινές αγωνιστικές δράσεις, δεν ξεχωρίζει θρησκευτικούς ή όχι συνειδησιακούς λόγους άρνησης στράτευσης, θρησκευόμενους ή όχι πολίτες αρνητές στράτευσης αλλά διεκδικεί την έμπρακτη υλοποίηση της συνταγματικής υποχρέωσης της πολιτείας για «σεβασμό και προστασία της αξίας του ανθρώπου».

Διεκδικεί δηλαδή ακριβώς αυτό πάνω στο οποίο στηρίζεται και η απόφαση της Παγκόσμιας Διάσκεψης των δέκα σπουδαιότερων θρησκειών στο Κιότο της Ιαπωνίας το 1970 που αναφέρει:

«Θεωρούμε ότι η έκφραση της κρίσεως της συνείδησης είναι σύμφωνη με την αξιοπρέπεια των ανθρώπινων όντων και ότι, κατά συνέπεια, κάθε άτομο πρέπει να έχει το δικαίωμα, για λόγους συνείδησης ή βαθιών πεποιθήσεων, να αρνηθεί την εκπλήρωση της στρατιωτικής θητείας ή κάθε άλλη συμμετοχή, άμεση ή έμμεση, σε πολέμους ή ένοπλες συγκρούσεις».

Με το ίδιο πνεύμα από την πρώτη στιγμή διαμορφώσαμε το αίτημα πλήρους αποποινικοποίησης της άρνησης στράτευσης, παύσης των διώξεων  και θέσπισης εθελοντικής εναλλακτικής υπηρεσίας, αμβλύνοντας τις όποιες αντιθέσεις άτεχνα ή έντεχνα καλλιεργηθήκαν ανάμεσα σε «ολικούς» και «εναλλακτικούς» Αντιρρησίες Συνείδησης, οικοδομώντας κλίμα εμπιστοσύνης και ενότητας μεταξύ μας .

Για αρκετά χρόνια το θέμα παραμένει ταμπού για τα κόμματα (και της αριστεράς!), την εκκλησία και το νεολαιίστικο κίνημα.

Τον Φεβρουάριο του 1985 εκδίδεται το εξαιρετικό για τα δεδομένα της εποχής περιοδικό «ΑΡΝΟΥΜΑΙ», που έρχεται να δώσει φωνή και να προσανατολίσει το νεογέννητο κίνημα υποστήριξης στα αιτήματα απελευθέρωσης των φυλακισμένων Α.Σ., την παύση των διώξεων, τη νομοθετική θέσπιση εναλλακτικής κοινωνικής υπηρεσίας.

Μετά τη συμμετοχή μου στην εκδήλωση του περιοδικού Αρνούμαι και της War Resisters International (Διεθνής των Αντιστεκόμενων στον Πόλεμο), στο αμφιθέατρο της πολυτεχνικής σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης τον Μάρτιο του 1985, παίρνω την οριστική απόφασή μου να δηλώσω δημόσια την άρνηση στράτευσής μου, που τον Δεκέμβριο του 1986 καταγράφεται ως η πρώτη προσπάθεια που σηματοδοτεί την έναρξη του αγώνα των Αντιρρησιών Συνείδησης  που ουσιαστικά αναπτύξαμε παράλληλα με τον αγαπημένο φίλο και συναγωνιστή Θανάση Μακρή μέσα από τις φυλακές με την βοήθεια μιας χούφτας νέων αρνητών στράτευσης και ενός συνεχώς αναπτυσσόμενου εθνικού και διεθνούς κινήματος συμπαράστασης.

Δεν θα αναφερθώ στις λεπτομέρειες αυτού του αγώνα, θα περιοριστώ μόνο να πω ότι θα περηφανεύομαι μέχρι το τέλος της ζωής μου, για το πόσο αφιλόκερδα, με τι ουσιαστική ενότητα, αληθινή αγάπη και ποιότητα συνεργασίας, αναπτύξαμε αυτόν τον αγώνα, εμείς οι φυλακισμένοι, με τους ελεύθερους ακόμα Αντιρρησίες Συνείδησης, με τους συναγωνιστές τολμώ να τους αποκαλέσω συνηγόρους μας, με τους μάρτυρες υπεράσπισης που προσέτρεξαν από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα στις δίκες μας, με τα μέλη των επιτροπών συμπαράστασης που πρόβαλαν και ανέπτυξαν με προσωπικές θυσίες και κόστος σε όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό τον αγώνα μας, με όλους αυτούς, όλους εσάς να πω καλύτερα, τους επώνυμους και ανώνυμους δεκάδες χιλιάδες ενεργούς πολίτες που κατέβηκαν στον δρόμο, ήρθαν στο στρατιωτικό  νοσοκομείο, στο στρατοδικείο, στη φυλακή, έγραψαν ένα άρθρο, ένα γράμμα για να βοηθήσουν να καταφέρουμε το αδύνατο.

Να υπάρξει για πρώτη φορά στην Ελλάδα νομοθετική ρύθμιση για την αντίρρηση συνείδησης. Εκδικητική, εκφοβιστική, τιμωρητική θέλετε που παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα; Ναι, αλλά επιτέλους μια νομοθετική ρύθμιση που άνοιξε τις πόρτες των φυλακών σε εκατοντάδες Αντιρρησίες Συνείδησης, που επέτρεψε τα τελευταία 20 χρόνια να μην ασκηθούν και να μην εκτελεστούν από νέους αθώους ανθρώπους περισσότερα από 7.000 χρόνια φυλάκισης.

Μια νομοθετική ρύθμιση που γρήγορα με πίστη, με το ίδιο πάθος για την ζωή, τον άνθρωπο και το δίκαιο, με την βοήθεια σας, σίγουρα θα αποκαταστήσουμε.

      Η αντίρρηση συνείδησης είναι ανθρώπινο δικαίωμα για όλους!

Οι αντιρρησίες συνείδησης δεν είναι εγκληματίες.

Οι συνεχιζόμενες διώξεις των αντιρρησιών συνείδησης που αντιστέκονται  συνιστούν ευθεία παραβίαση των δικαιωμάτων τους και σε κάθε περίπτωση δεν είναι δουλειά των στρατοδικείων να δικάζουν πολίτες.  Η πρόοδος της Ελλάδας στο συγκεκριμένο ζήτημα παραμένει ανεπαρκής και είναι ώρα να ευθυγραμμιστεί με τις διεθνείς και ευρωπαϊκές της υποχρεώσεις χωρίς παζαρέματα και προϋποθέσεις.

Μιχαήλ Μαραγκάκης  Εκπαιδευτικός  Αντιρρησίας Συνείδησης